کلاس پرواز، نوعی درجه‌بندی صندلی‌ها و امکانات هواپیما است که به کمک آن ایرلاین‌ها می‌توانند خدمات متنوع را با قیمت‌های متفاوتی به مسافران عرضه کنند. در ادامه با انواع کلاس پرواز و خدمات هر کدام از آنها آشنا می‌شویم.
فرست کلاس (First Class)
کلاس پرواز فرست کلاس یکی از طبقه‌بندی‌های کلاس پرواز در برخی ایرلاین‌ها است که لوکس‌تر از سایر کلاسها است. فرست کلاس به تعداد محدودی صندلی یا کابینی که جلوی هواپیما قرار دارد گفته می‌شود که این کابین فضای بیشتری دارد، راحت‌تر است و خدمات بیشتری در آن ارائه می‌شود. ضمن اینکه حریم خصوصی بیشتری دارد. در مجموع، فرست کلاس بالاترین کلاس پروازی است گرچه برخی از ایرلاین‌ها کلاس‌های پروازی جدیدی، بالاتر از این کلاس، معرفی کرده‌اند. در هواپیماهای ملخ‌دار، کابین فرست کلاس در پشت هواپیما و دور از منبع صدا قرار دارد..jpg)
صندلی‌های کلاس پرواز فرست کلاس، صندلی‌های تاشو و بزرگی هستند که فضای جلوی پا(legroom) و عرض بیشتری دارند برای اینکه امکان استفاده از کامپیوتر و تلویزیون و صندلی‌های کاملا تاشو فراهم شود. حریم خصوصی این صندلی‌ها با پارتیشن‌هایی مشخص شده است. فاصله‌ی بین دو صندلی در صندلی‌های فرست کلاس بین‌المللی معمولا بین ۱۴۷ تا ۲۳۹ سانتی‌متر و عرض آنها بین ۴۸ تا ۸۹ سانتی‌متر است. در پروازهای داخلی، فاصله‌ی بین دو صندلی بین ۸۶ تا ۱۷۳ سانتی‌متر و عرض آنها بین ۴۶ تا ۵۶ سانتی‌متر است. مسافران فرست کلاس حداقل یک سرویس بهداشتی اختصاصی دارند. در هواپیماهای بزرگ بیش از یک سرویس برای مسافران فرست کلاس وجود دارد.
به مسافران فرست کلاس سرگرمی‌های صوتی و تصویری هنگام درخواست ارائه می‌شود. در پروازهای طولانی‌مدت هواپیمایی‌های برتر، یک صندلی فرست کلاس ممکن است امکاناتی مانند یک هتل پنج ستاره داشته باشد.با گران‌تر شدن و لوکس شدن صندلی‌های کلاس پرواز کلاس تجاری، برخی از ایرلاین‌ها بخش فرست کلاس خود را به شکل سوئیت طراحی کرده‌اند.
مزایای بیشتر
مسافران فرست‌کلاس معمولا در فرودگاه، بخش‌های مجزایی برای بازرسی‌های امنیتی و بار دارند. برخی از ایرلاین‌ها، ترمینال‌های خصوصی برای مسافران فرست کلاس بین‌المللی در نظر می‌گیرند. با این که این مسافران به سالن استراحت دسترسی دارند، اما برخی ایرلاین‌ها برای مسافران کلاس تجاری و فرست کلاس، سالن استراحت جداگانه در نظر می‌گیرند که سالن مخصوص فرست کلاس مجلل‌تر است و امکانات بیشتری دارد. این مسافران گاهی‌اوقات مسیر ویژه‌ای نیز برای ورود به هواپیما دارند.
بهترین نوشیدنی‌ها و غذاها برای این مسافران سرو می‌شوند. مسافران می‌توانند بین انواع دسر، پیش‌غذا و نوشیدنی انتخاب کنند. غذاها توسط سرآشپزهای حرفه‌ای تهیه و تزیین می‌شوند.
بسیاری از ایرلاین‌ها بالاترین درجه از خدمات برای پروازهای بین‌المللی خود را فرست کلاس نام‌گذاری می‌کنند اما برخی ایرلاین‌ها تلاش می‌کنند تا از رقبا متمایز باشند. به عنوان مثال برترین خدمات پروازی در برخی از هواپیمایی‌های دیگر این گونه نام‌گذاری شده‌اند:
- ایرایندیا (Air India)، کلاس مهاراجه
- تای ایرویز اینترنشنال (Thai Airways)، رویال فرست
- آسیانا ایرلاینز (Asiana Airlines)، فرست سوئیت کلاس
بیزینس کلاس(Business Class)
در حال حاضر بسیاری از ایرلاین‌ها، کلاس تجاری را به عنوان بالاترین سطح از کلاس های پرواز ارائه می‌دهند و صندلی‌های فرست کلاس را حذف کرده‌اند. وجه تمایز کلاس تجاری از سایر کلاسها، در کیفیت صندلی‌ها، غذاها و نوشیدنی‌ها، خدمات داخل فرودگاه و سایر امکانات است. مثل مسافران فرست کلاس، غذاها و نوشیدنی‌های کلاس تجاری کیفیت بسیار بالاتری نسبت به کلاس اقتصادی دارند. مسافران کلاس اقتصادی معمولا اجازه ندارند وارد کابین کلاس تجاری شوند در حالی که مسافران فرست کلاس این اجازه را دارند.
بسیاری از ایرلاین‌ها صندلی‌های تخت‌خواب‌شو را در کلاس تجاری نصب کرده‌اند که پیش از این فقط در فرست کلاس‌های بین‌المللی ارائه می‌شد. امروزه صندلی‌های بیزینس کلاس در پروازهای طولانی‌مدت سه مدل اصلی دارند:
- صندلی‌های کاملا تاشو، که به سطح مسطحی موازی با کف هواپیما تبدیل می‌شوند. بسیاری از ایرلاین‌ها این صندلی‌ها را در فرست کلاس‌های بین‌المللی نیز ارائه می‌دهند.
- دسته‌ی دوم، صندلی‌های تاشوی زاویه‌دار هستند که ۱۷۰ درجه باز می‌شوند و تخت تقریبا مسطحی برای خواب ایجاد می‌کنند اما از آنجایی که کاملا باز نمی‌شوند و موازی سطح هواپیما قرار نمی‌گیرند، از یک تخت، راحتی کمتری دارند. فاصله‌ی این صندلی‌ها در حدود ۱۴۰ تا ۱۷۰ سانتی‌متر است و عرض صندلی‌ها بین ۴۶ تا ۵۸ سانتی‌متر متغیر است.
- نوع دیگر صندلی‌ها، ۱۵۰ تا ۱۶۰ درجه باز می‌شوند و فضای جلوی پا (لگ‌روم) آنها به میزان قابل توجهی بزرگ‌تر از بخش صندلی‌های اقتصادی است. فاصله‌ی صندلی‌های کلاس تجاری بین ۸۴ تا ۲۰۲ سانتی‌متر متغیر است ولی معمولا بین ۱۴۰ تا ۱۶۰ سانتی‌متر است.
نوع دیگری از صندلی‌ها موسوم به (Herringbone seating) وجود دارند که به شکل اریب و زاویه‌دار قرار دارند و در هواپیماهای پهن‌پیکر استفاده می‌شوند. در این نوع، هر صندلی دسترسی راحتی به راهرو دارد. با این شیوه‌ی قرار گرفتن صندلی‌ها، امکان قرار دادن تعداد بیشتری صندلی کاملا تاشو در کابین‌های کوچک وجود دارد. صندلی‌های کابین‌دار صندلی‌هایی هستند که به مسافران کلاس تجاری، حریم خصوصی بیشتری می‌دهند. این صندلی‌ها معمولا در هواپیماهای پهن‌پیکر به شکل دو صندلی در وسط و یک صندلی در هر دو طرف، قرار می‌گیرند. در هر دو طرف صندلی‌ها یک پنل اختصاصی وجود دارد.
منوی غذایی
در پروازهای بلند کلاس تجاری، ایرلاین‌هایی نظیر، سوییس، لوفتهانزا و بسیاری هواپیمایی‌های دیگر غذای درون پرواز ارائه می‌کنند که به انتخاب مسافر است. برخی ایرلاین‌ها مانند هواپیمایی سنگاپور، به مسافران این امکان را می‌دهند تا قبل از پرواز، غذای خاصی را غیر از غذاهای موجود در منوی معمول پرواز، درخواست کنند. نام دقیق این کلاس پروازی ممکن است در ایرلاین‌های مختلف با یکدیگر متفاوت باشد.
کلاس پرواز اکونومی یا اقتصادی (Economy class)
کلاس اقتصادی پایین‌ترین سطح از کلاس پرواز است. نام رایج دیگر این کلاس (coach class) است. صندلی‌های کلاس اقتصادی قابلیت خوابیدن دارند و شامل یک میز تاشو نیز هستند. فاصله‌ی بین صندلی‌ها، ۷۴ تا ۹۱ سانتی‌متر (معمولا بین ۷۶ تا ۸۱ سانتی‌متر) و در کلاس اقتصادی پروازهای بین‌المللی بین ۷۶ تا ۹۱ سانتی متر است.یک جیب پشت صندلی جلویی تعبیه شده است که مجله، کاتالوگ، کارت‌های ایمنی و تخلیه و… در آن قرار گرفته است. بسته به هواپیمایی مورد نظر، ممکن است امکانات دیگری مانند پتو، خمیردندان، ماسک چشم، هدفون و… نیز وجود داشته باشد.
امکانات سرگرمی در طول پرواز شامل یک صفحه نمایش اصلی است که در کابین نصب شده و برای همه‌ی مسافران برنامه‌‌ی یکسانی پخش می‌کند یا صفحه نمایش‌های اختصاصی برای صندلی با امکان پخش ویدیوی دلخواه وجود دارد.
برخی از هواپیمایی‌های ارزان‌قیمت بابت در اختیار گذاشتن هدفون هزینه‌ی مجزا دریافت می‌کنند. استانداردهای پرواز اقتصادی در ایرلاین‌های مختلف متفاوت است. ایرلاین‌هایی مانند آئروفلوت (Aeroflot)، کانتاس (Qantas) و کاتای پاسیفیک، سرگرمی‌های صوتی و تصویری درون پرواز و غذا را، برای پروازهای بین‌المللی و داخلی منتخب، به همه‌ی مسافران عرضه می‌کنند اما برخی ایرلاین‌ها ممکن است بابت سرگرمی‌های در طول پرواز، هزینه‌ی جدا دریافت کنند.
دسترسی به غذای داخل پرواز نیز در شرایط مختلف متفاوت است. برخی از ایرلاین‌های بزرگ برای پروازهای اکونومی کوتاه، غذایی در طول پرواز سرو نمی‌کنند و فقط در پروازهای بین‌المللی غذای حین پرواز ارائه می‌شود. برخی از فرودگاه‌ها بسته‌های غذایی برای مسافران اکونومی در نظر گرفته‌اند که مسافران می‌توانند تهیه کنند و با خود همراه ببرند.
البته بسیاری از ایرلاین‌ها به دلیل خوش‌نام نبودن کلاس اقتصادی، نام این کلاس پروازی خود را تغییر داده‌اند. نمونه‌ای از این تغییر نام‌ها را می‌توان در ایرلاین‌های مختلف مشاهده کرد از جمله جایگزین شدن ووایاژور (Voyageur) در هواپیمایی ایرفرانس.
همچنین بسیاری از ایرلاین‌ها با افزودن امکاناتی نظیر فاصله‌ی بیشتر صندلی‌ها، کلاس پرواز اکونومی بهبودیافته دارند به عنوان مثال کلاس اکونومی پلاس در هواپیمایی یونایتد ایرلاینز (United Airlines). این کلاس‌های اقتصادی بهبودیافته، تاحدی توانسته‌اند امکاناتی را که در چند دهه‌ی اخیر حذف شده بودند دوباره به مسافران عرضه کنند.
پرمیوم اکونومی (Premium economy)
پرمیوم اکونومی یک کلاس پروازی است که در بعضی از هواپیمایی‌ها ارائه می‌شود. از نظر قیمت، راحتی و امکانات، این کلاس پرواز سفر بین کلاس اقتصادی و تجاری قرار می‌گیرد.استانداردهای این کلاس پروازی در همه‌ی ایرلاین‌ها یکسان نیست و تفاوت‌های قابل توجهی بین پروازهای داخلی و بین‌المللی و هواپیمایی‌های ارزان‌قیمت و محلی با سایر ایرلاین‌ها وجود دارد.گاهی اوقات امکانات کلاس پرمیوم اکونومی تنها به داشتن فضای جلوی پای بیشتر محدود می‌شود اما در بهترین شرایط ممکن است برخی از امکانات کلاس تجاری را در اختیار مسافران بگذارد.
نمونه‌ای از تفاوت‌های کلاس های پرواز اکونومی و پرمیوم
تفاوت‌های میان کلاس پرواز پرمیوم اکونومی و اکونومی با توجه به ایرلاین‌های مختلف، ممکن است در موارد زیر باشد:
- در اختیار داشتن بخشی جدا از کابین اکونومی با فضای جلوی پای بیشتر
- بهبود سرگرمی‌های حین پرواز
- خدمه‌ی اختصاصی کابین
- صندلی‌های بهتر
- پاور لپتاپ برای صندلی‌ها
- دسترسی به سالن استراحت
- نوشیدنی‌ها و غذای با کیفیت‌تر
- مجوز ورود چمدان‌های بیشتر
